• Хавтас хооронд шилжих, доторхыг нь харах
• Файл хуулах, зөөх, устгах, нээх
• Тооцоолуураа унтраах буюу shutdown & reboot буюу restart хийх
• Програм суулгах, устгах
• Ажиллаж байгаа програмуудыг харах, зогсоох
• Тооцоолуурын дэлгэрэнгүй мэдээллүүдийг авах зэрэг зүйлсийг сурах боломжтой.
Доорх тушаалуудыг жишээтэй тавьсан байгаа ба шууд туршаад, хийгээд явбал илүү сайн сурна гэж найдаж байна. За амжилт хүсье!
/*доорх тушаалуудыг Ubuntu дээр туршсан ба бусад Debian суурьтай тархац болон зарим нэгэн UNIX болон Linux тархцууд дээр дийлэнхдээ ижил байдгаа*/
man [MaNuals] - Тушаалын тухай дэлгэрэнгүй.
Хамгийн их ашиглах, хамгийн түрүүнд мэдэх ёстой тушаал. Хэрвээ та cp гэдэг тушаалыг мэдэхгүй бол:
$ man cp
гээд л cp тушаалын тухай бүх мэдээллийг харах боломжтой. Дээш доошоо сум, хулганы шарик ашиглаж болохоос гадна j-доошоо, k-дээшээ хэмээн дээш доош гүйлгэн харах боломжтой. q дарж гарна.
cd [Change Director] - Хавтасруу шилжинэ.
/home/username/Pictures хавтасруу шилжихийг хүсвэл:
$ cd /home/username/Pictures
дэд хавтасруу:
$ cd ..
харин Home хавтасруу
$ cd
ls [LiSt]- Хавтас дотор байгаа зүйлсийг жагсаан харуулна (dir)
/home/username/Documents хавтас дотор юу байгаа харахыг хүсвэл:
$ ls ~/Documents
('/home/username'-ийг '~/' гэж товчилдог)
Үгүй бол шууд $ ls гэж тушаагаад байгаа хавтас дотроо юу байгааг харж болдог.
rm [ReMove] - Заасан файлыг/хавтсыг устгана.
/home/username/Downloads/war.txt файлыг устгах бол:
$ rm /home/username/Downloads/war.txt
Үгүй бол хавтасруу нь орж байгаад устгаж болно, үүнийг тулд хоёр тушаалыг дараалан өгнө, мэдээж эхлээд хавтасруу нь cd тушаалаар ороод файлыг шууд rm хийх:
$ cd /home/username/Downloads
$ rm war.txt
зарим хавтас хэрэглэгчийн эрхийг хязгаарласан буюу устгах гэхээр permission denied гэж гардаг. Энэ үед sudo буюу эзэмшигчийн эрхээр устгана. Ингэхийн тулд:
$ sudo rm /home/username/Downloads/war.txt
дээрхээр бол ямар ч асуудалгүй, хамгийн гол нь танаас эзэмшигчийн нууц үгийг (root password) асууна.
Зарим үед хавтас буюу director устгах хэрэг гарна. Та /home/username/blood хавтсыг утгах бол:
$ rm -r /home/username/blood
cp [CoPy] - Файлыг/хавтсыг хуулбарлаж зөөнө.
/home/username/Pictures/Mama.jpg файлыг /media/disk/ хавтасруу хуулах бол:
$ cp /home/username/Pictures/Mama.jpg /media/disk
энэ үед файлыг эх хувь байрандаа үлдэж зөвхөн хуулбар л /media/disk хавтасруу хуулагдсан байх болно.
Хавтас хуулж зөөх бол:
$ cp -r /home/username/Pictures /media/disk
mv [MoVe] - Файлыг/хавтсыг зөөнө.
Дээрх cp-гийн жишээг:
$ mv /home/username/Pictures/Mama.jpg /media/disk
энэ үед эх хувь устаж хуулбар нь /media/disk дотор хуулагдсан байх болно (cut)
Хавтас утгах бол:
$ mv -r /home/username/Pictures
eog - GNOME-ийн зурган файл харагч.
Дээрх cp-гийн жишээн дээр байгаа Mama.jpg зургийг харъя:
$ eog /home/username/Pictures/Mama.jpg
үгүй бол дараах хоёр тушаалыг дараалан өгнө:
$ cd /home/username/Pictures
$ eog Mama.jpg
shutdown [SHUTDOWN] - Тооцоолуурыг унтраах.
Хэрэглэх шаардлага хааяа ч гэсэн гарч магад, би бол дандаа л хэрэглэдэг. Хэрвээ та тооцоолуураа унтраахаар болсон бол:
$ sudo halt
$ sudo shutdown -h now
энэ тушаалыг энгийн хэрэглэгчийн эрхээр тушааж болдоггүй учир дээр эзэмшигчийн эрхээр буюу sudo хэмээн нэмсэн байна. Энэ үед танаас жинхэнэ хэрэглэгчийн нууц үгийг (root password) шаардах болно.
Хэрвээ restart хийх бол:
$ sudo shutdown -r now
үгүй бол:
$ sudo reboot
vi - Текст харах, засварлах.
Vi-ийг дараа нь маш дэлгэрэнгүй заана. Харин одоо бол зөвхөн хэрхэн нээж харах тухай л өгүүлэе. Хэрвээ та /media/disk/readme.txt файлын доторхыг харахыг хүсвэл:
$ vi /media/disk/readme.txt
мэдээж дараах хоёрыг дараалан тушаагаад:
$ cd /media/disk
$ vi readme.txt
mkdir [MaKe DiRectories] - Шинэ хавтас үүсгэх.
/home/username/Documents хавтас дотор Manual гэдэг хавтас үүсгэе:
$ mkdir /home/username/Documents/Manual
одоо та доорх тушаалуудыг дараалан өгөөд шинэ хавтсаа үүссэн үгүйг шалгаж болно:
$ cd /home/username/Documents
$ ls
pwd [Print Working Directory] - Хаана байгааг харуулна.
Жишээ нь та:
$ cd /var/cache
гэвэл та /var/cache хавтасруу шилжиж байна гэсэн үг. Харин үүний дараа:
$ pwd
гэж тушаавал дэлгэцнээ /var/cache гэж хэвлэх болно. Хааяа ямар хавтас дотор юу байгаагаа мэдэхээ болих тал бий. Яг энэ үед бид:
$ ls
гэж тушаавал /var/cache хавтас дотор юу байгаа харж болохыг мэдэж байгаа шүү дээ.
firefox [FireFox] - Firefox хөтчийг нээх.
Сонирхолтой байж магад. Гэхдээ GUI (Graphic User Interface) байх ёстой ба Firefox browser суусан байх шаардлагатай. Тушаалаар www.ubuntu.com сайт руу оръё:
$ firefox www.ubuntu.com
history [HISTORY] - Хамгийн сүүлд өгсөн тушаалуудын жагсаалт.
Зарим үед өмнө нь ямар тушаал өгч байснаа санах хэрэг гардаг, даанч аль хэдийн мартсан байх нь элбэг. Энэ үед хамгийн сүүлд өгсөн 500 тушаалаа жагсаан харж болно:
$ history
хэрвээ та яг 456 дахь тушаалыг өгмөөр байгаа бол:
$ !456
dpkg [PacKage manaGer for Debian] - Debian-ы буюу .deb файлуудыг удирдах.
Хэрвээ танд /home/username/Downloads/sudoku.deb файл байна гэж бодъё. Харин та үүнийг суулгахын тулд:
$ sudo dpkg -i /home/username/Downloads/sudoku.deb
хэрвээ устгах болуул:
$ sudo dpkg -r sudoku
Жич: .deb файлыг wind0ws-ийн .exe файлтай зүйрлэж болох юм. Гэхдээ linux-т маш олон төрлийн ажиллах програм бий. Нэмээд хэлэхэд бүгд эх кодтойгоо байдгийг сануулахад таатай байна ;)
apt-get [GET Annotation Processing Tool] - Програмын багц удирдах систем.
Дийлэнхдээ root эрхээр тушаана. Хэрвээ та eclipse програмыг суулгахаар шийдсэн бол:
$ sudo apt-get install eclipse
та програмынхаа нэрийг л мэдэж байхад хангалттай. Хэрвээ устгахаар шийдсэн бол:
$ sudo apt-get remove eclipse
Update (UP to DATE) хийхээр болсон бол:
$ sudo apt-get update
Бүрэн шинэчлэлт хиймээр байвал:
$ sudo apt-get upgrade
Системээ шинэчлэх буюу version-ыг нь хамгийн сүүлийн үеийн RC хувилбараар шинэчлэе гэвэл:
$ sudo apt-get dist-upgrade
Харин хамгийн сүүлийн үеийн боловч хараахан гараагүй байгаа alpha/beta хувилбараар шинэчлэх бол:
$ sudo update-manager -d
ps [Processes Snapshot] - Ажиллаж буй програмуудыг харуулна.
Тооцоолуур дотор болж буй бүхий л процессуудыг харахаар бол:
$ ps -AH
энэ нь процессуудыг мод (tree) горимоор харуулах ба тухайн програмын нэрний өмнө нь PID түүний гарч ирдэг. PID нь тухайн ажиллаж буй програмруу хандахад тус болно.
kill - Ажиллаж байгаа програмруу үхлийн хандалт хийх.
Хэрвээ таны систем тань ямар нэгэн Tali гэдэг програм ажиллуулснаас болж гацаж байж магадгүй. Тэгвэл та юуны түрүүнд $ ps -AH тушаалаар Tali-гийн PID-г нь олж авах хэрэгтэй. Tali-гийн PID нь 54676 гэж боды. За одоо Tali-д үхлийн хандалт буюу зогсоох арга хэрэглий:
$ kill 54676
гээд л болоо. Хэрвээ та зүгээр л нэрээр нь хаахыг хүсч байгаа бол:
$ pkill Tail
тооцоолуур доторх бүх процессыг зогсоохыг хүсвэл:
$ kill -9 -1
top [disPlay TO Linux tasks] - Тооцоолуур дахь үйл ажиллагааг харах.
$ top
No comments:
Post a Comment